Portal popularyzujący naukę. Od nauk ścisłych po humanistykę. Dbamy o wysoki poziom publikowanych tekstów
Łatwo się śmiać z kogoś, kto powie półtora godziny (zamiast półtorej godziny) albo półtorej roku (zamiast półtora roku), ale trudniej wyjaśnić, dlaczego używamy takich a nie innych form liczebnika połówkowego (1½) w zależności od wyrażanego przez nie rodzaju gramatycznego. Formy...
Słowianie od IX w. mieli trzy określenia tygodnia. Pierwszym była *sedmica od liczebnika *sedmь ‘7’. Przetłumaczono w ten sposób greckie hebdomás lub późnołacińskie septimāna ‘tydzień’ (zob. nowogreckie evdomáda, włoskie settimana, francuskie semaine itd.). Drugim była *nedělja, nazwa pierwszego dnia tygodnia...
Przejęcie przez ludy słowiańskie siedmiodniowego tygodnia i nazw jego dni to proces wciąż nie do końca zbadany. Z jednej strony niewątpliwie miało ono związek z zacieśnianiem przez Słowian związków kulturowych ze Śródziemnomorzem i Europą Zachodnią. Z drugiej jednak strony –...
Nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, jak szacowne i starożytne jest słownictwo, którego używamy. Dotyczy to nawet skromnych i nierzucających się w oczy zaimków. Zaimek, który znamy dzisiaj jako co, ma dość skomplikowaną historię. Jego praindoeuropejskim przodkiem był zaimek...
Jako się rzekło wcześniej, bezrodzajowe zaimki osobowe (pierwszej i drugiej osoby liczby pojedynczej oraz zwrotny) miały w języku staropolskim następujące formy (dla uproszczenia podane we współczesnej pisowni): biernik dopełniacz celownik narzędnik miejscownik mię (mie) mnie mnie (mi) mną mnie cię...
Do dziesiętnego systemu liczebników i jego matematycznego odpowiednika, czyli zapisu pozycyjnego liczb przy użyciu dziesięciu cyfr, przyzwyczailiśmy się tak bardzo, że często uważamy go za coś naturalnego i zrozumiałego samo przez się. Zauważmy jednak, że w liczbie 10 nie ma...
Skąd się biorą metale? Wiemy, że przeważnie z rud. A rudy? Przeważnie z ziemi. Sprawdza się to także w językoznawstwie, bo starogreckie słowo métallon oznaczało z początku kamieniołom lub kopalnię. Dopiero w późniejszej grece zaczęło oznaczać także to, czego kopalnia...
Rzadko się zdarza, żeby pierwiastek odkryty stosunkowo niedawno posiadał nazwę o zagadkowej etymologii. W oficjalnej teminologii IUPAC (Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej) pierwiastek o liczbie atomowej 74 jest oficjalnie nazywany tungsten. Jest tak dlatego, że obecnie jedynym językiem oficjalnym...
Czy w starożytności lub w średniowieczu feminizowano nazwy zawodów lub funkcji, które były gramatycznie rodzaju męskiego? Tak, i to z łatwością. Języki indoeuropejskie z grupy pozaanatolijskiej, wytworzywszy kontrast między rodzajami gramatycznymi męskim i żeńskim, jednocześnie wyposażyły swój system słowotwórczy w...
Słowo oznaczające ‘ziemię’ w języku praindoeuropejskim rekonstruuje się w następującej postaci: mianownik/biernik *dʰéǵʰōm (dopełniacz *dʰǵʰmés, miejscownik *dʰǵʰém. Pierwotna forma z samogłoską między *dʰ a *ǵʰ znana jest tylko z języków anatolijskich, czyli grupy, która jako pierwsza odłączyła się od wspólnego...
Czy ChatGPT odbierze mi pracę?
3 lutego 2023
Tabu językowe (2). Fizjologia i seks, czyli ***** zakazy.
23 lutego 2023
28 lutego 2023
