“Wikipediowa” wiedza na temat współpracy Niemiec i ZSRR w latach poprzedzających drugą wojnę światową to nadal wyłącznie emanacja radzieckiej propagandy. Wskazywanie na objęcie przez Adolfa Hitlera stanowiska kanclerza Niemiec jako na cezurę kończącą tajną współpracę jest zabiegiem umacniającym świadomość nieprawdy w społeczeństwach świata.
Czy to historycy zachodni, czy autorzy powieści historycznych, zawsze po zdawkowym opisaniu tajnego współdziałania Moskwy z Berlinem w latach 20. i 30. szybciutko przeskakują do fałszywego wniosku, że objęcie władzy przez NSDAP w styczniu 1933 roku było bezpośrednim powodem zerwania bliskiej współpracy. Przywołują sztandarowy argument sowieckiej propagandy o rzekomym planie rozpoczęcia wojny z ZSRR przez Hitlera – cytując Mein Kampf w ustępach traktujących o Lebensraum. Nic bardziej mylnego. Lebensraum, koncept nazwany tak po raz pierwszy przez Friedricha Ratzela w 1901 roku, w rozumieniu Führera dotyczył przede wszystkim ziem utraconych w wyniku Traktatu Wersalskiego. Hitler mówił o ekspansji na wschód, ale w perspektywie stulecia. Wielkie Sowieckie Kłamstwo, czyniące z Niemiec hitlerowskich jedynego agresora drugiej wojny światowej, zasadza się między innymi na założeniu, że Hitler zawsze planował atak na ZSRR.
Stopniowe zakończenie współpracy Niemiec i ZSRR miało dość prozaiczne powody. O ile zaraz po pierwszej wojnie światowej Rosja Sowiecka jako parias nie była w stanie znaleźć innego sojusznika zdolnego do udzielenia pomocy technicznej na wysokim poziomie, to po zdjęciu z ZSRR handlowego embarga rozpoczął się gigantyczny amerykański program budowy sowieckiego przemysłu. Wraz z zakupami licznych licencji oznaczało to, że dotychczasowy bliski sojusznik nie był już tak potrzebny. Z kolei Niemcy mogli już niemal otwarcie szkolić pilotów u siebie i zbliżała się chwila ujawnienia pełnej militaryzacji kraju. Rzekoma ówczesna wrogość Sowietów wobec ideologii NSDAP to bzdura – w końcu to moskiewski Komintern kazał niemieckim komunistom w 1931 roku głosować po stronie narodowych socjalistów, a przeciw socjaldemokratom jako “reprezentantom burżuazji”.
Współpraca nie urwała się z dnia na dzień, tylko osłabła i uległa modyfikacji. W 1932 roku marszałek Tuchaczewski przebywał w Niemczech na zaproszenie tamtejszej generalicji. Maj 1933 roku, cztery miesiące po przejęciu władzy przez Hitlera (czyli po rzekomym zerwaniu przezeń wszelkich stosunków z ZSRR), przyniósł oficjalną rewizytę strony niemieckiej – generał von Bockelberg, odpowiedzialny za kwestie uzbrojenia Reichswehry, wraz ze swoją świtą zwiedził sowieckie zakłady zbrojeniowe, badawczy instytut aerodynamiki CAGI i dwie potężne fabryki lotnicze, w Moskwie i Zaporożu.
W latach 1934-35 prowadzono negocjacje na temat zakupu nowoczesnego samolotu pasażersko-pocztowego Heinkel He-70 – według źródeł rosyjskich transakcję miał zablokować osobiście Hitler, podobno dlatego, że planowano produkcję bojowej wersji tego samolotu. Brzmi to niezbyt przekonująco, albowiem dokładnie w tym samym czasie sprzedano, bez żadnych warunków dodatkowych, jeden egzemplarz tego samego samolotu brytyjskiej wytwórni silników lotniczych Rolls-Royce, która po zabudowaniu w płatowcu silnika Kestrel korzystała z niego przez wiele lat.
Jeszcze w latach 1936-37, czyli podczas okresu rzekomej wzajemnej wrogości, związanej z wojną w Hiszpanii, sowieccy konstruktorzy lotniczy regularnie odwiedzali kolegów w Niemczech. W wyjazdach brali udział między innymi konstruktor silników lotniczych Aleksander A. Mikulin, szef Zarządu Głównego Lotnictwa Cywilnego I.F. Tkaczow, specjaliści z instytutu CAGI oraz osoby z akademii wojsk lotniczych. Wstydliwa wzmianka o tych wyjazdach w jednym ze źródeł może sugerować, że w istocie działo się jeszcze więcej – przecież sam fakt istnienia takich kontaktów zaprzecza podstawowym założeniom wikipediowej “historii” stosunków Niemiec i ZSRR w tym okresie.
Istniały jeszcze inne obszary współpracy, które udało mi się zidentyfikować. Otóż współpracowali naukowcy – w latach 1931-1938 (!) funkcjonowało wspólne, Niemiecko-Radzieckie Laboratorium Biologicznych Badań Rasowych. Niemieccy eugenicy z radością powitali utworzenie w 1921 roku Rosyjskiego Towarzystwa Eugenicznego oraz stosownego oddziału Radzieckiej Akademii Nauk. Kontakty sformalizowano, a współpraca naukowa obydwu krajów rozwijała się. W 1927 roku w Berlinie odbył się Tydzień Nauki Sowieckiej, a w 1932 – Tydzień Sowieckiej Medycyny. Niemcy żywo interesowali się sowieckimi badaniami nad genetyką, podobały im się ogromne badania grup krwi na Ukrainie.
Specjalista anatomii mózgu, Oskar Vogt, miał świetne stosunki w Moskwie – to jemu w 1925 roku zlecono dokonanie sekcji mózgu Lenina. Wraz z kolegą patologiem Aschoffem udał się do ZSRR na wyprawę naukową, w tym do Gruzji, i w 1930 roku udało się zgromadzić fundusze na wspólny, niemiecko-sowiecki projekt naukowy. Szerokie badania patologii w społeczeństwie miały bazować na kryteriach rasowych, ale miano także brać pod uwagę czynniki klimatyczne, kulturowe i ekonomiczne. Instytut rozpoczął działalność w Moskwie i działał z przerwami, wywołanymi zmianami atmosfery politycznej, aż do przeniesienia go do Niemiec w roku 1938. Badania terenowe, wiążące rozmaite choroby z rasą, badano między innymi na Kaukazie.
Współpraca niemieckich i sowieckich naukowców w obszarze genetyki była o tyle ciekawa, że w ZSRR zaczynały zyskiwać na znaczeniu pseudonaukowe “teorie” Trofima Denisowicza Łysenki. Pochodzący z chłopskiej rodziny aktywista partyjny tworzył pseudonaukę, która w dużym stopniu uwalniała kierownictwo partyjne z odpowiedzialności za pogłębiającą się tragiczną sytuację rolnictwa w kraju dyktatury proletariatu. Początkowo znany był z teorii dotyczącej użyźniania gleby bez nawozów i drugiej, podług której groch należało siać w zimie. Ukradziona z USA metoda jarowizacji zbóż, zastosowana nieprawidłowo, doprowadziła do pogłębienia głodu. Łysenko zaprzeczał teorii Darwina, a jego pseudonauka, zaakceptowana przez Stalina, stała się oficjalnym stanowiskiem naukowym Akademii Nauk ZSRR. Jego przeciwników torturowano i więziono. W 1948 roku sowiecka partia oficjalnie odrzuciła teorię Mendla i “łysenkizm” zajął jej miejsce, twierdząc, że zmiany środowiskowe mogą z ptaszka zwanego gajówką, przy karmieniu gąsienicami, uczynić kukułkę. Efekt – gdy umarł Stalin, w 1953 roku, w ZSRR produkowano tyle samo warzyw i mięsa, co za cara Mikołaja II. Wspomniana wyżej niemiecko-sowiecka współpraca ocaliła co najmniej jednego prawdziwego naukowca, oponenta Łysenki – Nikołaj Władimirowicz Timofiejew-Riesowski wyjechał do Niemiec na zaproszenie Oskara Vogta i dzięki temu przeżył drugą wojnę światową. Niestety po motywowanym patriotyzmem powrocie do ojczyzny natychmiast nagrodzono go 10 latami ciężkiego łagru…
Współpracowali ze sobą nawet archeolodzy, ale to kwestia bardziej okresu po 1939 roku. Tak czy owak, całkowite zerwanie kontaktów sowiecko-niemieckich po objęciu urzędu kanclerza przez Adolfa Hitlera to mit.
W kolejnym odcinku zajmę się już wspólnymi działaniami obydwu mocarstw w 1939 roku.
cdn.
