Wszyscy chyba znają Prząśniczkę Moniuszki do słów Jana Czeczota:
Poszedł do Królewca młodzieniec z wiciną…
Zaraz, zaraz… przepraszam – z czym poszedł?
Wszyscy czytali Pana Tadeusza, nieprawdaż? Kto, czytając, zauważył, że Mickiewicz wspomina o wicinach ni mniej, ni więcej, tylko dziesięć razy? Na przykład w ulubionym fragmencie miłośników kawy.
Jest do robienia kawy osobna niewiasta,
Nazywa się kawiarka; ta sprowadza z miasta,
Lub z wicin bierze ziarna w najlepszym gatunku…
Przykład ten ilustruje, co się dzieje, kiedy podczas lektury trafiamy na słowo, którego nie znamy. Możemy próbować odgadnąć znaczenie z kontekstu (co jednak w przypadku Prząśniczki nie jest łatwe) lub wydedukować znaczenie z brzmienia (jest to tzw. etymologia ludowa, najczęściej błędna). Możemy spróbować wygooglować wicinę, ale najpierw musielibyśmy sobie uświadomić, że istnieje taka potrzeba. Umysł działa tak, że jeśli drobna trudność nie przeszkadza nam z grubsza rozumieć, o co chodzi, to ją ignorujemy i słuchamy lub czytamy dalej. Dla fabuły istotne jest, że młodzieniec poszedł sobie gdzieś daleko, wszystko jedno z czym. I nawet nie wiemy, że śpiewając piosenkę, użyliśmy słowa, którego nie rozumiemy.
Praca domowa:
Kto nie wie, niech sprawdzi, co to była wicina, co znaczyło „iść z wiciną” albo „brać z wicin” i dlaczego o wicinie wspominają głównie autorzy związani z Litwą.
Dla szczególnie dociekliwych: skąd pochodzi słowo wicina?
Dobre. Badyle, to sie domyslalem, ale statek mnie zaskoczyl 🙂
Wiciny, które przez wiciny pływały.
Mnie od dawna intryguje pochodzenie powiedzonka “mieć coś (lub wiele) za uszami”, w znaczeniu “mieć zaszarganą jakimiś niecnymi postępkami przeszłość”. pytanie o to zamieściłem na stronie popularnonaukowej Facebooka “Teoretycznie tak – grupa naukowa”. Kilku internautów odpowiedziało, ale były to odpowiedzi dalece nieprzekonujące (np. ze jak się dzieci myją, to miejsce za uszami pozostaje niedomyte).